De mirakelbes of wonderbes, fruit met unieke eigenschappen

De mirakelbes of wonderbes dankt zijn naam aan de wonderbaarlijke uitoefening die de bes heeft op onze tong. Na het eten van de mirakelbes verandert je smaaksensatie als bij wonder. Zure en bittere consumptieproducten veranderen in zoetigheden. Het is alsof er bij je voedsel of drank suiker werd toegevoegd en toch is het niet zo. De wonderbes heeft al een lange weg afgelegd en is anno 2017 nog niet populair in Europa maar krijgt steeds meer bekendheid. De unieke eigenschap van de bes heeft zowel voordelen als nadelen en is ondertussen ook al in Europa te verkrijgen.

• De mirakelbes of wonderbes
• Oorsprong van de wonderbes
• De mirakelbes heeft een unieke eigenschap
• De werking van de wonderbes
• Commercialisatie van de mirakelbes
• Voordelen van de wonderbes voor de gezondheid
• Nadelen van de mirakelbes
• Waar is de wonderbes te verkrijgen?

De mirakelbes of wonderbes

De mirakelbes wordt ook wel zoetbes of wonderbes genoemd. De bessen zien er uit als kleine, ovale, glimmende, rode bessen van twee tot drie centimeter groot. Het vruchtvlees aan de binnenkant is wit. Deze bessen groeien op een struik met glanzende groene bladeren, namelijk de Synepalum dulcificum Daniell of Sideroxylon dulcificum. Deze struik maakt deel uit van de Sapataceae-familie. De struik kan tot vijf meter groot worden in zijn natuurlijke omgeving. In de zomer vormt deze struik kleine witte bloemen waaruit later de bessen worden gevormd. De bloei van de struik duurt van augustus tot december. De vruchten rijpen van oktober tot april.

Oorsprong van de wonderbes

Deze kleine rode bes is afkomstig uit West-Afrika en meer bepaald uit Ghana. De Franse ontdekkingsreiziger Etiènne Renaud des Marchais (1683-1728) ontdekte deze bessen tijdens een tocht in West-Afrika. Toen hij wilde proeven van de traditionele gerechten van de dorpsbewoners merkte hij dat alles bitter en zurig van smaak was. Na het kauwen op het besje, genaamd tâami, net als de dorpelingen merkte hij dat alles plots zoet van smaak werd. De mirakelbes wordt in Afrika al meer dan tweehonderd jaar gebruikt. De lokale stammen plukken deze bessen gewoon uit de natuur en kauwen erop vlak voor hun maaltijd. Des Marchais bracht de bessen voor het eerst mee naar Europa in 1725. Hij was de eerste die de vrucht en zijn eigenschappen beschreef tijdens zijn reisverslagen. Later dankte de bes zijn naam 'miraculous berry' of 'mirakelbes' aan de arts en botanicus William Freeman Daniell (1817-1965). In 1825 verbleef hij in dezelfde regio als Des Marchais en merkte daar op dat de bessen op de lokale markt verkocht werden. Hij besloot om er een artikel over te schrijven en benoemde de vrucht 'mirakelbes' of 'wonderbes'.

De mirakelbes heeft een unieke eigenschap

De mirakelbes of wonderbes wordt ook wel 'zoetbes' genoemd door zijn bijzondere eigenschap om bitter en zuur voedsel of drank om te zetten naar zoet voedsel of drank. Door op het vruchtvlees van deze bessen te kauwen of wanneer het sap van de bes met je tong in aanraking komt, heeft het de eigenschap om je smaakreceptoren te misleiden. Dit effect houdt meestal tussen de dertig minuten en twee uur stand. De bes zelf heeft niet veel smaak en deze werking heeft ook geen bijwerkingen of nadelen voor het lichaam. Wanneer het effect uitgewerkt is, smaakt alles weer normaal zoals het moet.

De werking van de wonderbes

In 1968 ontdekte de Japanse bioloog Kenzo Kurihara de werkzame stof in de mirakelbes. De vervorming van de smaaksensatie van zuur naar zoet op moleculaire niveau, wordt opgewekt door een glycoproteïne in het vruchtvlees van de bes. Een glycoproteïne is een eiwit met daaraan gekoppeld één of meer suikereenheden namelijk polysacchariden. Kenzo Kurihara gaf deze proteïne de naam 'miraculin'. Deze actieve glycoproteïne of miraculin bindt zich aan de smaakpapillen op de tong om de smaakperceptie te veranderen. Onze tong bestaat uit duizenden smaakpapillen. Elke smaakpapil bevat een honderdtal smaakreceptorcellen die slechts reageren met één van de vijf basissmaken, namelijk zoet, zout, bitter, zuur of umami. De communicatie van de cellen met de hersenen gebeurt via hun vorm door het slot-en sleutelprincipe toe te passen. Op die manier zenden de hersenen ons een signaal en weten we wat we proeven. Miraculin past onder normale omstandigheden slecht in de vorm van een zoete receptorcel en geeft hierdoor geen signaal door aan de hersenen. Wanneer daarentegen iets zuurs wordt ingenomen verandert de vorm en past miraculin perfect in een zoetheidsreceptorcel zodat er een signaal uitgaat naar de hersenen dat er veel zoet op je tong ligt.

Commercialisatie van de mirakelbes

In de jaren 60 werden er verschillende pogingen ondernomen om de bessen te commercialiseren maar een commercieel succes faalde. De bessen speelden de hoofdrol in een oorlog tussen multinationals in de suikerindustrie. Het conflict eindigde in de jaren 70 toen de FDA (Food and Drug Administration) de werkzame stof miraculin die het bedrijf Miralin wilde commercialiseren, classificeerde als additief. Dit had als gevolg dat er eerst strengere medische studies nodig waren om te bepalen of de stof onschadelijk was voor de consument. Omdat Miralin deze studies niet kond financieren werd de productie stilgelegd. Complotdenkers denken dat de druk van de suikerindustrie op de FDA er iets mee te maken had. Miralin was op dat moment een serieuze concurrent geweest voor aspartaam waarvan de commercialisering goedgekeurd was.

In Japan werd miraculin, in tegenstelling tot de VS, wel toegelaten als zoetstof en dus gecommercialiseerd. De mirakelbes werd als gevolg hiervan in Japan gekweekt en werd populair onder de diabeten en diëtisten. Anno 2017 worden er in VS 'flavor-tripping parties' georganiseerd om de smaakvervormingen te ervaren. In Europa is de wonderbes nog niet echt bekend, behalve in het Verenigd Koninkrijk waar het gebruik in de keuken als suikervervangend product interesse trekt.

Voordelen van de wonderbes voor de gezondheid

De mirakelbes biedt verschillende mogelijkheden op gezondheidsvlak.

Diabetes onder controle houden

Mensen met diabetes die hun suikerwaarden onder controle moeten houden, kunnen door de inname van de mirakelbes toch zoetigheid proeven zonder dat dit een nadelige invloed heeft op hun gezondheid. Veel diabeten moeten de consumptie van suiker beperken of zelfs suikervrij eten. Hierdoor moeten ze zoetstoffen van alle soorten opgeven en vaak smakeloze suikervrije desserts eten of groenten en fruit met weinig smaak. Door gebruik te maken van de wonderbes kunnen diabeten ook genieten van de smaak van zoetigheid. Hierdoor krijgen onaangename voedingsmiddelen nu ook meer smaak en dit zonder nadelen voor het glucosegehalte in het bloed.

Helpen afvallen of op gewicht blijven

Mensen die willen afvallen of hun gewicht op controle willen houden, kunnen voordeel halen uit de mirakelbes. De wonderbes laat deze mensen toe om aan hun suikerdrang te voldoen zonder de nadelen ervan te ondervinden en niet in gewicht bij te komen. De bessen zijn neutraal van smaak en bevatten nauwelijks calorieën. Als gevolg hiervan kunnen ze ook als zoetstof voor een aantal voedingsmiddelen gebruikt worden.

Smaakverbetering bij chemopatiënten

Experimenten uitgevoerd in mei 2009 door de Mayo Clinic in Florida laten zien dat het gebruik van de zoetbes een verbetering van de perceptie van de smaak van voedsel met zich meebracht, voor patiënten na chemotherapie. Deze patiënten hebben een metaalsmaak doordat de smaakpapillen aangetast zijn door de chemotherapie. De bes zou deze metaalsmaak kunnen onderdrukken.

Smaakverbetering bij medicatie

Miraculin wordt sinds eind 2005 gebruikt in de oncologie om de bittere smaak van pillen te verzachten.

Nadelen van de mirakelbes

De mirakelbes zorgt ervoor dat voedsel en drank waar zuur en bitterheid in zit naar zoetigheid smaakt. Dit kan leuk zijn om eens te ervaren, maar als dit te lang duurt, ervaart iemand dit als vervelend. De mens houdt van variëteiten en ook van smaakdiversiteiten in de keuken. We houden ervan om verschillende smaken te kunnen proeven als we naar een restaurant gaan of als we door de dag heen iets eten. Heel de tijd door hetzelfde eten zou niet plezant zijn. Onze verschillende consumptieproducten zouden ons niet meer kunnen boeien en het zou ons eventueel in smaaksensatie kunnen deprimeren.

Door het feit dat zuren nu zoet smaken, moet je opletten om niet te veel zure producten in te nemen. Te veel zuur voedsel of drank kan zorgen voor maagklachten en kan het tandglazuur aantasten.

Waar is de wonderbes te verkrijgen?

In tabletvorm

Verse mirakelbessen zijn anno 2017 in Nederland en België niet in de handel te verkrijgen. Je kan ze op internet wel onder tabletvorm verkrijgen. Ze hebben identiek dezelfde werking en hebben geen nevenwerkingen. Indien je van de werking van de tablet af wilt, kan je je mond eenvoudig spoelen met lauw water waardoor je normale smaaksensatie terugkomt.

De plant zelf kweken

Voor wie toch liever verse bessen in huis wil, bestaat er de mogelijkheid om zelf een plant te kweken. Je kan de zaden of de plant kopen op internet. De zaden kunnen dan zo snel mogelijk in zaai- of stekgrond gezaaid worden om te laten kiemen. De grond moet vochtig blijven en op een warme plaats in huis staan om te kunnen kiemen. Nadien kan de plant op een plaats in de halfschaduw gehouden worden. Op vorstvrije dagen kan de plant buiten staan. Hij overwintert het best bij een temperatuur rond de 15°C. De plant moet maandelijks bemest worden. Hierbij is het beter om voor meststoffen te kiezen die voor consumptieplanten niet schadelijk zijn. Tenslotte moet de plant heel het jaar door licht vochtig gehouden worden. De plant zal pas na enkele jaren bessen dragen. Wanneer de bessen geplukt worden, kunnen deze maar twee tot drie dagen bewaard worden.