Vitamine D-tekort: symptomen, gevolgen en behandeling

Vitamine D-tekort symptomen en behandeling. Zonlicht is de belangrijkste bron van vitamine D. Onder invloed van zonlicht wordt in de huid vitamine D gevormd. Ook levert voeding vitamine D. Een vitamine D-tekort kan bij volwassenen tot osteoporose (botontkalking) en/of spierzwakte leiden en bij kinderen kan het rachitis veroorzaken, waarbij er afwijkingen aan het skelet optreden. Een vitamine D-tekort wordt ook geassocieerd met depressie. Bij een vitamine D-tekort zal suppletie ervoor zorgen dat het tekort wordt opgelost en vaak ook de klachten die door het tekort werden veroorzaakt.

Vitamine D tekort

• Wat is vitamine D?
• Vitamine D en de zon
• Soorten
• Wat is de functie van vitamine D?
• Symptomen en gevolgen van een vitamine D-tekort
• Erectieproblemen vaak gevolg van vitamine D tekort
• Oorzaken van vitamine D-deficiëntie
• Onvoldoende vitamine D binnenkrijgen
• Beperkte blootstelling aan zonlicht
• Donkere huid
• Nieren of lever kunnen vitamine D niet omzetten in zijn actieve vorm
• Spijsverteringsstelsel kan vitamine D niet voldoende absorberen
• Overgewicht of obesitas
• Vitamine D-tekort behandeling
• Hoeveel vitamine D moet je dagelijks binnenkrijgen?
• Extra vitamine D

Wat is vitamine D?

Vitamine D wordt ook wel de zonnevitamine genoemd, omdat het vooral onder invloed van zonlicht in de huid wordt aangemaakt. Vitamine D is hiermee één van de weinige vitaminen die het lichaam zelf kan aanmaken. Vitamine D komt daarnaast voor in voedingsmiddelen van (uitsluitend) dierlijke herkomst, waarbij het vaak gaat om zeer kleine hoeveelheden. Een uitzondering hierop is vette vis (zoals zalm, tonijn, forel, haring, sardine en makreel), waar iets meer vitamine in aanwezig is. Vitamine D treft men in lagere gehaltes aan in vlees en eieren.

Vitamine D en de zon

Om voldoende vitamine D aan te maken moet er wel elke dag voldoende daglicht op je blote huid vallen. Dat betekent iedere dag ten minste een half uur naar buiten om zon 'te pakken'. Doch dit is in ons klimaat niet altijd haalbaar. Bovendien doet niet ieder huidtype het even goed doet; een getinte of donkere huid maakt minder (snel) vitamine D aan uit zonlicht. Daarom wordt in Nederland vitamine D aan halvarine, margarine en bak- en braadproducten toegevoegd. Vitamine D wordt in de darm namelijk het best opgenomen als er ook wat vet aanwezig is.

Soorten

Vitamine D bestaat in twee vormen:

• Vitamine D2 (ergocalciferol, de plantaardige vorm); en
• Vitamine D3 (cholecalciferol, de dierlijke vorm).

Wat is de functie van vitamine D?

Vitamine D speelt een belangrijke rol in de vorming van sterke botten en tanden. Vitamine D zorgt ervoor dat calcium en fosfor uit eten goed worden opgenomen en worden vastgelegd in de botten en tanden. Daarnaast is vitamine D nodig bij de instandhouding van de weerstand en bij een goede werking van de spieren.

Symptomen en gevolgen van een vitamine D-tekort

Een vitamine D-tekort kan bij volwassenen tot osteoporose (botontkalking) en/of spierzwakte leiden en bij kinderen kan het rachitis veroorzaken, waarbij er afwijkingen aan het skelet optreden. Symptomen als pijn aan de botten en spierzwakte (evenals spiertrekkingen) kunnen wijzen op een vitamine D-tekort. Voor veel mensen zijn de symptomen echter van subtiele aard en niet zo gemakkelijk te herkennen. Maar zelfs zonder symptomen, kan te weinig vitamine D gezondheidsrisico's opleveren. Vitamine D-tekort wordt in verband zijn gebracht met de volgende aandoeningen:

• Verhoogd risico op overlijden door hart- en vaatziekten;
• Cognitieve stoornissen bij ouderen;
• Ernstige astma bij kinderen; en
• bepaalde kankersoorten (borstkanker, dikkedarmkanker, prostaatkanker)e leukemie (leukemie is de verzamelnaam voor verschillende soorten beenmergkanker).

Depressie
Een vitamine D-tekort kan bijdragen aan een depressie, zo blijkt uit onderzoek.¹ Bovendien blijkt dat bij huidige depressieve personen de ernst van de klachten samenhangt met de concentratie van 25-hydroxyvitamine D (25(oh)d) in het bloed: des te ernstiger de symptomen, des te groter het 25(oh)d-tekort. Ook blijkt het risico op het nog steeds hebben van een depressie na 2 jaar groter te zijn bij een 25(oh)d-tekort.²

Andere aandoeningen
Onderzoek suggereert dat vitamine D een rol speelt in de preventie en behandeling van een aantal verschillende aandoeningen, waaronder type 1 en type 2 diabetes, hoge bloeddruk, glucose-intolerantie en multiple sclerose. Ook doen mensen die lijden aan de ziekte van Crohn er goed aan om vitamine D-supplementen te slikken. Vitamine D brengt de darmpermeabiliteit op het juiste niveau en de persoon heeft minder last van ontstekingen.

Autisme
Vrouwen die tijdens hun zwangerschap een vitamine D-tekort hebben, lopen twee keer zoveel kans dat hun baby geboren wordt met autisme. Dat blijkt uit Rotterdams onderzoek onder vierduizend zesjarigen en hun moeders uit 2016. Na de geboorte vitamine D toedienen voor gezonde botten, zoals aangeraden wordt door consultatiebureaus aanraden, is een goed advies, maar helpt hoogstwaarschijnlijk niet meer tegen autisme.

Oorzaken van vitamine D-deficiëntie

Vitamine D-deficiëntie kan een aantal oorzaken hebben, waaronder:

Onvoldoende vitamine D binnenkrijgen

Dit kan plaatsvinden doordat je bijvoorbeeld een strikt veganistisch dieet volgt, aangezien vitamine D uitsluitend voorkomt in voedingsmiddelen van dierlijke herkomst.

Beperkte blootstelling aan zonlicht

Omdat het lichaam vitamine D aanmaakt wanneer je huid wordt blootgesteld aan zonlicht, kun je een vitamine D-tekort oplopen als je te weinig buiten komt.

Donkere huid

Mensen met een donkere huidskleur lopen het risico om te weinig vitamine D binnen te krijgen, of het nu kinderen of volwassenen betreft. Een donkere huid moet namelijk veel langer aan zonlicht blootstaan dan een lichtere huid om dezelfde hoeveelheid vitamine D aan te maken.

Nieren of lever kunnen vitamine D niet omzetten in zijn actieve vorm

Vitamine D moet door de lever en nieren worden gemetaboliseerd voordat het in de actieve vorm wordt omgezet, welke de opname van calcium en fosfor uit de darm bevordert. Doordat mensen met nieraandoeningen of leveraandoeningen mogelijk niet in staat zijn vitamine D om te zetten in een bruikbare vorm, lopen zij een risico op vitamine D-deficiëntie.

Spijsverteringsstelsel kan vitamine D niet voldoende absorberen

Bepaalde medische aandoeningen, zoals de ziekte van Crohn, taaislijmziekte of coeliakie kunnen de capaciteit van je organen om vitamine D uit de voeding te absorberen, verstoren.

Overgewicht of obesitas

Vitamine D gemaakt in de huid of afkomstig uit de voeding kan vervolgens worden opgeslagen in en vrijgemaakt uit vetcellen. Mensen met een body mass index (BMI) van 30 of hoger (fors overgewicht) hebben vaak lage bloedspiegels van vitamine D.

Vitamine D-tekort behandeling

Een vitamine D-tekort komt bij relatief veel mensen voor in Nederland, vooral onder ouderen en/of mensen met een donkere (getinte) huidskleur en/of mensen die niet genoeg buitenkomen. Maar ook zwangere vrouwen en jonge kinderen hebben vaak niet zelden een tekort. Vitamine D suppletie zorgt ervoor dat het tekort wordt opgelost en vaak ook de klachten die door het tekort werden veroorzaakt.

Hoeveel vitamine D moet je dagelijks binnenkrijgen?

Voor iedereen, mannen en vrouwen, kinderen en volwassenen, geldt een dagelijkse aanbevolen hoeveelheid van 10 microgram vitamine D. Alleen mensen van boven de 70 jaar moeten volgens het Voedingscentrum 20 microgram per dag binnenkrijgen. Sommige groepen hebben echter meer vitamine D nodig dan ze dagelijks uit zonlicht en voeding kunnen halen. Hieronder staat opgesomd welke groepen het advies krijgen extra vitamine D te nemen via een supplement.

Bron: Voedingscentrum

Extra vitamine D

Voor de volgende groepen geldt het advies om extra vitamine D te nemen:

• jonge kinderen;
• ouderen;
• mensen met een getinte huidskleur;
• mensen die weinig buiten komen; en
• zwangere vrouwen.

Noten:

1. Milaneschi Y, Hoogendijk W, Lips P, Heijboer AC, Schoevers R, van Hemert, AM, Beekman ATF, Smit JH, Penninx BW. The association between low vitamin D and depressive disorders. Mol Psychiatry 2013; doi:10.1038/mp.2013.36. Zie ook: David C.R. Kerr, David T. Zava, Walter T. Piper, Sarina R. Saturn, Balz Frei, Adrian F. Gombart. Associations between vitamin D levels and depressive symptoms in healthy young adult women. Psychiatry Res. 2015 May 30;227(1):46-51. doi: 10.1016/j.psychres.2015.02.016. Epub 2015 Mar 5.
2. De wetenschappelijke beroepsvereniging van laboratoriumspecialisten NVKC schrijft hierover: "In het bloed komen twee verschillende vormen voor: de werkzame vorm 1,25-dihydroxy vitamine D en de niet-werkzame vorm 25-hydroxy vitamine D die als voorraad dient voor de werkzame vorm. Om vast te stellen of iemand voldoende vitamine D heeft, wordt meestal de niet-werkzame vorm gemeten." (http://www.uwbloedserieus.nl/aanvraagformulier.php?id=319, voor de laatste keer geraadpleegd op 3 juli 2015)

Lees verder

• Vitamine D: tekort symptomen en overdosis vitamine D2, D3
• Waar zit vitamine D in: in welke voeding en hoeveel nodig?
• Vitamine B12-tekort: symptomen, ADH en tekort aanvullen
• Vitamine D en zwangerschap: een vitamine D-tekort en zwanger
• Te veel vitamine D: symptomen & oorzaak overdosis vitamine D