Ayurveda, in balans blijven met de juiste voeding

De ayurveda is een alternatieve hindoeïstische gezondheidsleer die al meer dan 3000 jaar oud is. Een belangrijk onderdeel van de ayurveda is gezonde voeding om het lichaam gezond en in balans te houden. Voeding als medicijn als het ware. En een gezond lichaam leidt tot een gezonde geest (en andersom). Al is deze holistische leer al eeuwen oud, het is nog steeds van toepassing op de mens van nu. Zoveel is ons lichaam niet veranderd in de afgelopen 3000 jaar. Onze leefomgeving is wel drastisch veranderd, en er is tegenwoordig een overdaad aan ongezond voedsel beschikbaar. Overal waar je komt word je verleid met bewerkt voedsel vol met suikers, E-nummers en onuitspreekbare ingrediënten. De voedingsleer van de ayurveda draait om gezonde, natuurlijke en uitgebalanceerde voeding die goed voor je is, en waar je je goed van gaat voelen.

Ayurveda

Het woord 'ayur' betekent leven, en het woord 'veda' betekent kennis of wetenschap. Ayurveda geeft ons de kennis om een gezond en gelukkig leven te leiden door in balans te blijven. Deze kennis is terug te vinden in de Veda's, een ontzettend oude serie geschriften in het Sanskriet, waarin naast voedsel als medicijn, ook beschreven wordt hoe men diagnoses stelt, hoe men medicijnen klaarmaakt voor allerlei aandoeningen, yoga-oefeningen en nog veel meer.

De dosha's

Volgens de ayurveda zijn we opgebouwd uit verschillende vormen van energie. Als we volledig in balans zijn heet dat 'prakriti', zo is een pasgeboren baby. Als deze energieën uit balans zijn (vikriti) door bijvoorbeeld stress of door het eten van verkeerd voedsel voelen we ons ongezond en slecht. Het is dus belangrijk om de energieën in balans te brengen en te houden. Er zijn drie energietypes, ook wel dosha's genaamd, en om de leer van de ayurveda goed te volgen moet je eerst uitzoeken welke dosha het beste bij jou past. Elk mens is opgebouwd uit de elementen aarde, water, lucht, vuur en ether. Maar niet iedereen bevat alle elementen in gelijke verhoudingen, en jouw energietype hangt samen met de manier waarop jij uit de verschillende elementen bent opgebouwd. Er zijn drie dosha's (energietypes): pitta, vata en kapha. Bij pitta overheersen de elementen vuur en water, bij vata zijn dat lucht en ether, en bij kapha zijn dat aarde en water.

Ieder mens bezit een unieke combinatie van dosha's die samen je karakter en temperament bepalen. Iedereen heeft alle dosha's wel in zich, maar vaak is een van de drie het meest uitgesproken, of is een combinatie van twee van de dosha's het belangrijkst. De energie is echter continu in beweging en verandert voortdurend, onder andere onder invloed van onze leeftijd, stress, voeding, het weer, en de tijd van het jaar. In je hele leven kunnen dus verschillende dosha's of combinaties van dosha's op de voorgrond treden. Het is belangrijk om de elementen die in mindere mate in je dosha voorkomen te compenseren door juist die elementen op te zoeken in je omgeving. Als je dosha's goed in balans zijn zul je je goed voelen. Maar als de balans wordt verstoord en bijvoorbeeld de dosha vata krijgt een te groot aandeel dan kun je rusteloos worden. Een goede manier om je dosha's weer in balans te brengen is door het eten van de juiste voeding. Elke dosha vraagt om een andere manier van eten. Google eens 'ayurveda type online test', en je vindt een enorm aanbod van online testjes om je te helpen bepalen welke dosha, of combinatie van dosha's het beste bij jou past.

Kapha

Als je een kapha bent, ben je rustig en beheerst. Je houdt van structuur en van vastigheid. Je raakt niet snel van slag, je wordt niet snel boos. Luiheid is ook een eigenschap die bij kapha's past. Een kapha overdenkt zijn beslissingen goed en zal niet snel impulsieve dingen doen. Kapha's zijn gebaat bij een regelmatige lichaamsbeweging en sport. Als een kapha in balans is, is hij optimistisch, vergevingsgezind en trouw. Uit balans kan een kapha koppig en bezitterig zijn. Uit balans kan kan leiden tot emotie-eten, en gevoelens van lusteloosheid en somberheid. Voor de dosha kapha wordt pittig, en scherp gekruid eten aangeraden. Gebruik pepertjes bij het koken, en kruiden zoals paprikapoeder, gember, kerrie en peper. Eet regelmatig bonen zoals bijvoorbeeld kikkererwten, spliterwten, witte en bruine bonen, en rode linzen om de spijsvertering te stimuleren. Ook salades en fruit doen het goed. Fruit zoals bijvoorbeeld appels, peren, pruimen, bessen, druiven, kokosnoot en kersen. Het mag niet te zoet en niet te zuur zijn. Goede groenten voor een kapha zijn spinazie, sla, uien, witlof, bloemkool en broccoli.

Suiker is niet goed voor een kapha, gebruik in plaats daarvan liever honing als zoetstof. Kapha's kunnen beter oppassen met te vet en te zwaar voedsel, omdat ze daarvan snel kunnen aankomen. Ook zuivel kan men beter vermijden als kapha, want zuivel bevordert de slijmproductie. Dit is vaak direct na het eten van kaas of het drinken van melk merkbaar. Kruidenthee of zwarte thee zijn wel heel goed om te drinken. Tarwe, noten, en zoete en sappige groenten (zoals tomaat en courgette) kunnen beter uit het dieet worden weggelaten.

Pitta

De pitta is een intens en vurig type. De pitta houdt van heftige discussies, is snel en scherp, en neemt graag de leiding. Pitta's zijn hartstochtelijk, dominant en veeleisend, en zullen een uitdaging niet snel uit de weg gaan. Pitta's houden niet echt van zon en hitte. Ze houden wel van structuur in hun leven, zijn stipt, en houden er niet van hun tijd te verdoen. In balans zijn pitta's warm, gedreven, expressief en strijdvaardig. Uit balans kunnen ze jaloers zijn, prikkelbaar en snel vermoeid. Uit balans kunnen ze ook vijandig zijn en last hebben van woede-uitbarstingen. De pitta is een pittig persoon en daarom zijn juist aardse en verkoelende voedingsmiddelen aan te raden. Zoals bijvoorbeeld salades, ijs, eieren, tofu en sojamelk. Bonen en erwten zijn goed, maar rode en zwarte linzen kunnen beter vermeden worden. Graanproducten zoals tarwe, witte rijst en pasta zijn wel goed. Bij fruit kan een pitta kiezen voor ananas, appels, peren, rozijnen, druiven, of dadels. Bladgroenten en verfrissende kruiden (munt, basilicum, dille, koriander) zijn ook goed. Andere goede groenten zijn artisjokken, courgettes, komkommer, pompoen, asperges en wortelen. Voedsel wat beter vermeden kan worden is bijvoorbeeld rood vlees, dranken met cafeïne, radijsjes, tomaten, knoflook, teveel zout, te zuur voedsel en scherpe kruiden.

Vata

De vata's zijn levendig en vrolijk. Ze kunnen niet stilzitten en vervelen zich geen moment, maar hebben vaak ook een korte aandachtsspan. Ze zijn spontaan en gevoelig. De eetlust van een vata is vaak onregelmatig, net als zijn levensritme. In balans is een vata vol energie en creatief en flexibel. Vata's zoeken voortdurend nieuwe dingen en nieuwe ervaringen, ze zijn voortdurend in beweging, en houden vaak dus ook erg van reizen. Uit balans kan een vata chaotisch zijn, angstig en zenuwachtig zijn, en erg slecht slapen. Een vata uit balans is ook erg vatbaar voor stress. Vata's kunnen een moeizame spijsvertering hebben en kunnen daarom beter geen gist, bonen en kool eten. Wel goed voor vata's zijn zoete en sappige vruchten zoals perziken abrikozen, kiwi, grapefruit, sinaasappels en mango's. Wel oppassen met teveel suiker, want sugar highs zijn niet goed voor een vata. Goede groenten zijn bietjes, prei, pompoen, komkommer, asperges, artisjokken en radijsjes. Verder is warm voedsel goed, zoals bijvoorbeeld groentensoepen, of pasta- en rijstmaaltijden. Ook kan een vata zich tegoed doen aan noten zoals bijvoorbeeld amandelen, hazelnoten, sesamzaad, walnoten en cashewnoten. Koud, rauw en gedroogd eten zijn niet goed voor vata's.