Wat is het effect van cafeïne op de mens?

Cafeïne wordt door iedereen wel gedronken of gegeten maar wat is het nou eigenlijk? Is cafeïne een drug? Waarom slapen mensen minder goed na het drinken van een kop koffie? Hoeveel cafeïne mag een mens binnen krijgen? Wat is de dodelijke dosis? Mag je cafeïne binnen krijgen als je zwanger bent? Waarom tril je na het drinken van koffie? Over cafeïne en kanker, parkinson en insuline lees je in dit artikel.

Wat is cafeïne?

Cafeïne is een witte, tamelijk bittere stof. Cafeïne wordt in ongeveer 60 planten aan getroffen, zoals guarana, cacao en thee. Producten die cafeïne bevatten zijn: koffie, cola, thee, chocolade en sommige pijnstillers waaraan cafeïne is toegevoegd om het slaapverwekkende effect tegen te gaan. Cafeïne behoort tot de drugs, omdat cafeïne invloed heeft op de alertheid. Cafeïne valt in de categorie van cocaïne en taurine. Alleen cafeïne heeft de werkingen in veel mindere mate als cocaïne. Volgens bepaalde bronnen zou cafeïne het meest gebruikte (of misbruikte) stimulerend middel in de sport zijn. Duursporters gebruiken de stof om de vermoeidheid tegen te gaan, sprinters om de reactietijd te verminderen en krachtsporters om de maximale kracht te doen toenemen.

De werking van cafeïne:

Cafeïne wordt snel opgenomen in het bloed, bijna 99% van de cafeïne is al binnen 45 minuten na consumptie opgenomen in het bloed. Tussen 15 en 120 minuten na het drinken van cafeïne is het effect het grootst. Bij het drinken van koffie met melk en suiker wordt de opname vertraagd. Cafeïne stimuleert heel wat lichaamsfuncties. Cafeïne werkt direct op de hersenen en stimuleert hier de afgifte van het stresshormoon adrenaline. Hierdoor kan je je wat meer gestrest voelen, wat er voor kan zorgen dat je gaat trillen, of hartkloppingen krijgt. Ook stimuleert de adrenaline de afgifte van dopamine. Dopamine is een neurotransmitter, die je hersenen stimuleert. Je voelt je gelukkiger. Het heeft dus hetzelfde soort effect als cocaïne en heroïne, maar dan vele malen milder.

Nu gaan we wat dieper op de werkingen van cafeïne in. Cafeïne lijkt veel op adenosine (een neurotransmitter). Adenosine bindt aan een eigen receptor om verdere processen in gang te brengen. Cafeïne stimuleert de adenosine receptor niet, maar blokkeert deze voor adenosine. In de hersenen zorgt adenosine voor een vertraagde hersenactiviteit. Doordat cafeïne de adenosine receptoren blokkeert, wordt dit effect teniet gedaan. Hierdoor voelen mensen zich ook minder moe. Net als de hersenen hebben de nieren veel adenosine receptoren. Cafeïne blokkeert deze receptoren waardoor meer urine wordt geproduceerd. Cafeïne wordt in het lichaam door de lever afgebroken. Ongeveer vier uur na consumptie is ongeveer de helft van de cafeïne uit het lichaam verdwenen. Je lichaam ziet cafeïne als een drug of toxine en wil het dus zo snel mogelijk verwijderen, zodat het zo min mogelijk schade aanricht. Deze verdediging van het lichaam wordt verzorgd door de lever. De lever produceert enzymen die cafeïne in een minder schadelijke stof omzetten.

De effecten van cafeïne:

De effecten van cafeïne zijn afhankelijk van een aantal factoren: leeftijd, drink- en rookgewoonten, lichamelijke gesteldheid en de afbraaksnelheid van cafeïne in het lichaam. Ongeveer tweeënhalf uur na het drinken is het effect het grootst. De opname wordt vertraagd door toevoeging van melk en suiker aan de koffie. Het belangrijkste effect van cafeïne is een licht stimulerende werking op het centrale zenuwstelsel. Dat kan je merken: slaperigheid vermindert, minder moe voelen en beter concentreren. Cafeïne werkt stimulerend op de hersenen, nieren, maag en darmen. Wanneer je te veel cafeïne binnenkrijgt, kan je last krijgen van rusteloosheid, beven, duizeligheid, suizende oren en hartkloppingen. Bij sommige mensen is dat al het geval bij 1 kopje koffie laat op de avond. Anderen hebben er helemaal geen problemen mee. Cafeïne zorgt ten slotte voor een snellere uitscheiding van vocht uit het lichaam. Door cafeïnehoudende dranken verliest het lichaam het vocht sneller via de urine dan wanneer er geen cafeïne wordt gebruikt. Het is echter niet zo dat het lichaam door cafeïne meer vocht verliest.

Parkinson en cafeïne

Uit een onderzoek op Hawaï blijkt dat dat de kans op de ziekte van Parkinson kleiner wordt naar mate je meer koffie per dag binnen krijgt. De proef werd gehouden onder 8000 Japanse mannen en het bleek dat mannen die helemaal geen koffie dronken, 5 keer zoveel kans hadden op Parkinson dan mannen die tussen de 4 en 6 koppen koffie per dag dronken. Het ging om de cafeïne die in koffie zit want mensen die producten gebruikte waar cafeïne in zat hadden ook minder kans op Parkinson. Bij deze ziekte ligt de oorzaak bij de neurotransmitter dopamine. Deze wordt minder aangemaakt waardoor spieren niet meer goed kunnen bewegen en de handen gaan beven. Cafeïne verhoogt de hoeveelheid dopamine in de hersenen een klein beetje.

Insuline en cafeïne

Nijmeegse onderzoekers ontdekte door een onderzoek dat de werking van insuline wordt beïnvloed door cafeïne. Door vaak een flinke dosis cafeïne binnen te krijgen, vermindert de werking van insuline. Bij slechts vier koppen koffie wordt dit effect al bereikt. Cafeïne verhoogde de concentraties adrenaline in het lichaam, tegelijkertijd stijgt ook de hoeveelheid insuline. Dit kwam omdat de receptoren niet meer goed werkten onder invloed van de grote hoeveelheid adrenaline. De effectiviteit van de receptoren verminderde met ongeveer vijftien procent. Dit vormt een probleem bij mensen die een vergrote kans hebben op Diabetes 2, ouderdomsdiabetes. Bij deze mensen wordt er te weinig insuline gemaakt om het suiker uit het bloed te halen. De receptoren worden namelijk minder gevoelig voor insuline. De spieren nemen daardoor minder suiker op, omdat de glucose wordt niet omgezet in glycogeen. Het suiker stapelt zich op in het bloed en dat is zeer schadelijk. Als cafeïne de werking van de receptoren van insuline ook nog eens gaat beïnvloeden, zal de suiker concentratie alleen maar toenemen. Uit een internationaal onderzoek van K.U blijkt dat cafeïne ook effect heeft op mensen met diabetes 1, waarbij de alvleesklier nauwelijks insuline kan maken. Door dat cafeïne de insuline beïnvloedt moeten zij meer insuline gaan inspuiten om de bloedsuikerspiegel om laat te halen. Als je spieren niet snel genoeg worden bijgevuld met glycogeen, dat bij inspanningen dus kan zorgen voor de energie, door de remmende de werking op insuline, zullen de prestaties de volgende dag minder zijn, omdat de spieren niet genoeg energie hebben.

Kanker en cafeïne

Een paar jaren geleden werd nog gezegd dat je door het drinken van koffie kanker kon krijgen. Door vele onderzoeken werd dit steeds bevestigd, maar de onderzoeken werden allemaal op dieren uitgevoerd en dat konden ze niet zo goed terug voeren op mensen. Maar met de studies die de laatste jaren zijn gedaan wordt die gedachte over koffie teniet gedaan. Het is blijkbaar zo dat verschillende stoffen die in de koffie zitten zelfs een bescherming bieden tegen kanker. Zo lijkt het chlorogeenzuur in koffie te beschermen tegen kanker in de dikke darm en de lever. Stoffen in koffie werken gelijkaardig als antioxidanten, die het ontstaan van kanker bij ons tegenhouden.

Zwangerschap en cafeïne

De veilige hoeveelheid cafeïne voor zwangere vrouwen is lager dan het gemiddelde omdat de kans op een miskraam of een baby met een laag geboortegewicht stijgt wanneer de moeder meer cafeïne binnenkrijgt. Verder kunnen vrouwen die borstvoeding geven, beter niet te veel koffie, thee en cola drinken. Als baby’s die borstvoeding krijgen onrustig zijn, is de hoeveelheid cafeïne die de moeder binnenkrijgt, de mogelijke oorzaak.

Hoeveel cafeïne is teveel?

Wat te veel cafeïne is, verschilt sterk per persoon want niet iedereen is even gevoelig voor de werking. Nederlandse mannen drinken gemiddeld bijna 7 kopjes koffie per dag de Nederlandse vrouwen drinken daarentegen 5 kopjes koffie per dag, daarnaast drinken veel mensen ook nog thee en cola. De meeste mensen hebben daarvan geen last. Het advies van het Voedingscentrum is voor mensen die gevoelig zijn voor cafeïne, geldt het advies om maximaal 400 mg cafeïne per dag te gebruiken. Dat zijn ongeveer 5 kopjes koffie per dag. Voor vrouwen die zwanger zijn of borstvoeding geven, geldt 300 mg. Dat is ongeveer 4 kopjes koffie.

Dodelijke dosis

Ongeveer 15 gram cafeïne is een dodelijke dosis. Dit betekent dat er ongeveer 150 koppen koffie binnen een paar uur opgedronken moeten worden. Dat is zo veel koffie dat het waarschijnlijk is dat er nog niemand is overleden door een overdosis koffie. Er zijn wel gevallen bekend van mensen die stierven door een overdosis aan cafeïnepillen.

De hoeveelheid cafeïne in dranken

In een kop van 125 ml gewone Nederlandse koffie, gezet met een papieren filter in een koffiezetapparaat, zit ongeveer 85 mg cafeïne. Het cafeïnegehalte van een kop koffie hangt af van de soort koffie, hoe sterk de koffie is gezet en de grootte van de kop of mok. In een kop thee van 125 ml zit ongeveer 45 mg en in een glas cola van 150 ml zit 5 tot 35 mg. Cola bevat per glas van 150 ml ongeveer 30 mg cafeïne. Een kop koffie komt wat cafeïnegehalte betreft overeen met twee kopjes thee of ruim twee glazen cola. Ook Energy drinks met bijvoorbeeld guarana kunnen veel cafeïne bevatten.
Wanneer een drank meer dan 150 mg cafeïne per liter bevat, dan moet dit vanaf 2004 verplicht worden aangegeven op de verpakking.