Kosher eten: waarom scheiden van melk en vlees?

"Kook geen bokje in de melk van zijn moeder" (Exodus 34:26). Dit verbod komt driemaal voor in de Tora. Eén van de belangrijkste en meest ingrijpende voedingsvoorschriften in de Joodse wet is het scheiden van melk en vlees. Vlees kan niet in boter worden gebraden. En er kan geen toetje bereid van melk worden gegeten indien men vlees heeft genuttigd in de maaltijd ervoor. Dit heeft ook praktische gevolgen zoals het hebben van bijna twee gescheiden keukens. Wat zijn de achtergronden van dit gebod?

• Achtergronden van het gebod melk en vlees te scheiden
• Het bokje in de moedermelk
• Rabbijnse toevoegingen aan het verbod
• Wachttijd
• Dubbele keukengerei, twee aanrechten, aparte kasten
• Wat te doen bij ongelukjes of vergissingen?
• Gezondheid
• Nep-vlees en fake-melk

Achtergronden van het gebod melk en vlees te scheiden

Er zijn verschillende verklaringen voor dit verbod:

• Avraham ibn Ezra (1092-1167): een maatregel tegen wreedheid (barbaars om een jong bokje in de moedermelk gaar te koken).
• Maimonides (1135-1204): het koken van vlees in melk zou een heidense gewoonte zijn.
• Rabbi Sjemoe’eel ben Meir (1085-1174): als je geitenmelk kookt in de melk van zijn moeder ben je ongevoelig.
• Rabbi Aharon Halevi (14e eeuw): inbreuk op de natuurlijke gang van zaken; het bokje en de moedermelk zijn twee aparte aspecten van de levenscyclus van het dier die je niet kan mengen.
• Rabbi Efraim Luntshits (16e eeuw): melk en bokje worden beide geproduceerd uit het bloed van het moederdier.

Het bokje in de moedermelk

Het verbod wordt drie keer in de Tora herhaald. De Talmoed meldt dat het om drie verschillende aspecten gaat:

1. het verbod om het mengsel te koken;
2. het verbod om het mengsel te eten;
3. het verbod om op welke manier dan ook profijt van te hebben.

Het gaat dan ook niet alleen om een bokje. Het geld ook voor koeien, schapen en geiten. Gevogelte en wild vallen volgens sommige Talmoedgeleerden buiten het verbod. Datzelfde geldt voor vis. Oriëntaalse Joden nuttigen echter ook geen vis en melk samen omdat dit ongezond zou zijn.

Rabbijnse toevoegingen aan het verbod

De Rabbijnse leer is terug te voeren tot Mozes. Veel wetten zijn mondeling overgebracht van geslacht op geslacht. Rabbijnen maken omheining om de wet van de Tora door bepaalde zaken te verbieden die door de Tora niet verboden worden. Dit wordt gedaan om misstappen te voorkomen. Bij overtreding van dit gebod wordt het Tora-verbod nog niet overtreden.

Wat zijn de toevoegingen?

• Er wordt geen verschil gemaakt tussen rundvlees, gevogelte of wild.
• Melk en vlees mogen niet samen worden genuttigd.

Wachttijd

De meeste Joden hanteren de wachttijd van zes uur. Pas dan mag men melk gebruiken na het eten van vlees. Dan zou het vlees verteerd zijn en geen smaak meer achterlaten in de mond. In Nederland hanteert men een wachttijd van een uur. Omgekeerd geldt geen wachttijd. Na melk mag men vlees eten. Voorwaarde is dat men iets tussendoor kauwt, de mond spoelt en de melkresten verwijdert. Bij sommige kaassoorten geldt weer wel een wachttijd van zes uur omdat deze moeilijk verteerbaar zijn.

Dubbele keukengerei, twee aanrechten, aparte kasten

Omdat melk en vlees van elkaar gescheiden moeten blijven heeft dit nogal wat praktische gevolgen. Er is een dubbel bestek, een dubbel set borden, pannen en ander keukengerei. Ook zijn er twee aanrechten om alles gescheiden te houden. De keukengerei wordt in aparte kasten opgeborgen om vergissingen uit te sluiten. Ovens en afwasmachines moeten geschikt gemaakt worden voor dubbel gebruik.

Wat te doen bij ongelukjes of vergissingen?

In veel gevallen kan er ritueel gereinigd worden, meestal via kokend water. Soms mag na per ongeluk mengen van melk en vlees toch gegeten worden. Dit hangt van de concentratie af - 1:60 (bijvoorbeeld een paar druppels melk in de kippensoep).

Gezondheid

Maimonides noemt de spijswetten een vorm van zelfbeheersing. Hij noemt ook gezondheidsredenen. Melk en vlees samen is te vet en zwaar. Andere combinaties worden door sommige rabbijnen ook afgeraden: vis niet samen met vlees; vis niet samen met melk.

Nep-vlees en fake-melk

Dit vormt geen probleem. Men kan rustig een sojahamburger met echte melk drinken. Of een echte biefstuk met sojamelk en tofu-kaas.