Amelands Produkt - streekproducten van het Waddeneiland

De pure smaak van Ameland zit in enkele producten die het predikaat ‘Amelands Produkt’ mogen voeren. Het keurmerk Amelands Produkt bestaat sinds 1998 en valt onder de paraplu van Waddengoud, het keurmerk voor duurzame producten en diensten uit het Waddengebied. Amelands Produkt heeft een eigen vlag en laat die wapperen bij alle bedrijven die een streekproduct van het eiland leveren.

Streekproducten van het eiland onder één vlag

• Amelands Produkt
• Schapenkaas
• Stichting Waddengroep en Waddengoud
• Amelander Meerval
• Amelands roggebrood
• Amelander mosterd
• Amelander aardappelen
• Amelander boerenkaas
• Amelander harderfilet
• Amelander bier
• Amelander lamsvlees
• Amelander zuivel
• Keurmerk
• Stichting Amelands Produkt
• Amelander Productenavond
• De Gezellige Tafel

Amelands Produkt

De lekkernijen die als Amelands Produkt - het staat met een k geregistreerd en daarom schrijven we Produkt als het om het Amelands Produkt gaat - in de schappen staan, worden op ambachtelijke en duurzame wijze door op Ameland gevestigde bedrijven geproduceerd. De grondstoffen zijn van het eiland en de streekproducten wordt geproduceerd volgens een streng protocol. De vlag van het Ameland Produkt wappert in alle vier de dorpen. Geel met blauw, de kleuren van het eiland, met daarin een witte ovaal met het rood-wit van de vuurtoren. De vlag hangt in Buren bij de meervalkwekerij, in Nes bij De Jong vanwege het roggebrood, in Ballum bij de yoghurt van Blokker, nabij Hollum aan de Pietje Miedeweg bij de Kaasboerderij en in Hollum bij de molen. Bedrijven die het keurmerk ‘Amelands Produkt’ hebben verdiend mogen de bijbehorende vlag laten zien.

Schapenkaas

De schapenkaas van Douwe Borsch was één van de eerste erkende Amelandse producten. Borsch stond aan de wieg van dat keurmerk, samen met Simon en Ina Kanger die voorheen de kaasboerderij runden, de gebroeders Metz van de meervalkwekerij en Anton Nagtegaal, voorheen van de aardappelhandel. De schapenmelkerij en de productie van schapenkaas stopte in 2005, de andere bedrijven gingen verder, een aantal daarvan (Kaasboerderij en aardappelhandel) is overgenomen door jonge ondernemers. Het Amelands Produkt is ondergebracht bij Waddengoud en de lijst van eilander producten met het predikaat ‘Amelands Produkt’ breidt gestaag uit.

Stichting Waddengroep en Waddengoud

De Stichting Waddengroep beheert naast het regionale keurmerk Waddengoud het 'Amelands Produkt' en 'Echt Schiermonnikooger Product'. Als licentiehouder van het keurmerk 'erkend streekproduct' zet de Waddengroep zich in voor de erkenning van producten in heel het waddengebied. De Stichting Waddengroep is een onafhankelijke organisatie voor de stimulering en ontwikkeling van streekeigen producten en de regionale economie in het waddengebied. Dit doet zij onder meer door de ontwikkeling van nieuwe producten en de stimulering van de teelt van specifieke streekgebonden gewassen. In samenwerking met Texelse Milieuvriendelijke Natuurproducten (TMNP) zijn deze producten in de markt gezet onder de handelsnaam ‘Waddenproducten’.

Streekeigen Producten Nederland

Waddengoud garandeert de herkomst van de grondstoffen uit de Waddenstreek; de be- en verwerking in de regio en de duurzame productiewijze. Ze volgen de criteria van Streekeigen Producten Nederland, die landelijk door het Ministerie van Landbouw zijn erkend. Deze criteria zijn: regionale herkomst en verwerking, duurzame productiewijze en onafhankelijke controle. Gebonden aan strenge criteria en gecontroleerd wordt het aangeboden als Waddengoud.

Tot het Amelands Produkt behoren (2019):

• aardappelen van de Suihoek;
• Amelander rundvleeskroqet van Wad'n Keuken;
• bier en cranberrylikeur Amelander Bierbrouwerij;
• boerenkaas en boerenijs van de Kaasboerderij Ameland;
• duinkonijn van Wildbeheereenheid Ameland;
• honing van imker Jan Botte Wijnberg;
• lamsvlees en natuurrund van slagerij Dennis Ytsma;
• lam, rund en wilde gans van Vleeshouwewrij Johan de Jong;
• meerval van Amelander Meervalkwekerij gebroeders Metz;
• mosterd van Mosterdmakerij De Verwachting;
• oesters, harderfilet en zeebaars van Vishandel Metz;
• roggebrood en roomijs van Bakkerij De Jong;
• yoghurt, kwark melk en rundvlees van Zuivelboerderij Ameland

Amelander Meerval

Aan de Kooiweg bij Buren is de Amelander Meervalkwekerij van de gebroeders Martin en Peter Metz gevestigd. Sinds 1994 kweken zij de Afrikaanse meerval. Dit gebeurt in een recirculatiesysteem. Het water wordt continu rondgepompt door een grof filter en een biotoren. Het water wordt gezuiverd zonder dat er chemie aan te pas komt. De vis komt met een gewicht van 5 tot 10 gram aan op het bedrijf. Ze verblijft twee maanden in een bassin. Na deze periode worden ze op de groei geselecteerd en bij een tweede selectie wordt de vis bestemd voor de rook of voor de filet in aparte bassins geplaatst. Amelander meerval wordt in de eigen fileerderij en rokerij verwerkt en in de eigen winkel verkocht. Het ligt ook in de supermarkten en bij vishandel Metz in Nes en Hollum. De vis is vers, gefileerd en gerookt in de handel.

Amelands roggebrood

Bakkerij de Jong is sinds 1725 in Nes gevestigd. De Jong’s Bakkerij en IJsbedrijf bakt het Amelander roggebrood dat het predikaat ‘Amelands Produkt’ heeft gekregen. De rogge wordt bij Ballum verbouwd, op een perceel dat vlakbij de dijk ligt. Fijnproevers halen de smaak van de zilte lucht uit het donkere brood. De gedorste rogge wordt gemalen door korenmolen De Phenix in Nes. De Jong verwerkt het meel op ambachtelijke wijze tot Amelander roggebrood zonder er kunstmatige geur- en smaakstoffen aan toe te voegen. De in zilverpapier gevouwen pakjes roggebrood met geel etiket zijn te koop in de eigen bakkerij en in enkele supermarkten op het eiland.

Amelander mosterd

De Verwachting in Hollum is een traditionele stellingmolen aan de rand van het dorp. Hier wordt op ambachtelijke wijze mosterd verwerkt. Dit gebeurt door de mosterdzaden samen met azijn te vermalen tussen twee grote molenstenen. Het resultaat is een Amelander mosterd waar geen kunstmatige kleur-, geur-, en smaakstoffen in zitten. De mosterd wordt in diverse Amelander restaurants in gerechten verwerkt. Op regelmatige tijden kan de bezoeker het mosterdbereiden meemaken en van het goedje proeven. In de molenwinkel staan diverse smaken op de plank. Het mosterdzaad wordt geteeld door Anton Nagtegaal uit Ballum. De teelt vindt op duurzame wijze plaats volgens een teeltreglement. Om als mosterd toegelaten te worden tot Amelands Produkt verplicht Nagetegaal zich zelfs om de sloten schoon te houden en om de nesten van weidevogel te beschermen. Oude dijkjes in het land moeten worden onderhouden en het bedrijf moet er verzorgd uit zien. Drie mosterdrassen mogen als Amelandse mosterd verkocht worden.

Amelander aardappelen

Aan de rand van Nes teelt de Suihoek aardappelen. Aardappelen van Amelander zandgrond zijn iets bijzonders, de meeste aardappelen komen namelijk van kleigebieden. De grondsoort geeft ze een andere smaak. De nieuwe aardappelen worden met de hand gerooid en gesorteerd om beschadigingen te voorkomen. Vanzelfsprekend worden bestrijdingsmiddelen zo veel mogelijk achterwege gelaten. De aardappelen zijn te koop in de Amelander supermarkten.

Amelander boerenkaas

Op menig eilander ontbijtbordje ligt Amelander boerenkaas van Kaasboerderij Ameland. Het ambachtelijke bedrijf van voorheen de familie Kanger werd overgenomen en voortgezet door Robert van der Meulen en Siplonia Vaas. De Kaasboerderij staat tussen Hollum en Ballum aan de Ridderweg. De winkel is in een deel van de boerderij gevestigd. De kaasmakerij is in bedrijf sinds 1998. Aan het bereiden van boerenkaas komen geen kleur-, geur-, smaak- en houdbaarheidsstoffen te pas, zoals bij fabriekskaas. Een andere specialiteit van de Kaasboerderij is boerenijs. De kaas en het ijs wordt in verschillende smaken gefabriceerd. De kaas is in 2012 uit Ameland Produkt gestapt.

Amelander harderfilet

Vishandel Metz in het centrum van Nes en aan de Oranjeweg in Hollum heeft harderfilet opgenomen in het assortiment. De harders worden op ambachtelijke wijze gevangen in de Noordzee en Waddenzee, in de buurt van het eiland. De vissen worden op diverse manieren verwerkt.

Amelander bier

Aan de Smitteweg, net buiten Ballum, staat de bierbrouwerij van Doeke en Eva Visser. Ze maken verschillende soorten en noemen hun bieren Ballumer Sap. Elk bier, of het nu tarwebie, amberbier, blondbier of cranberrybier is, krijgt een mooi etiket en een mooie naam mee.

Amelander lamsvlees

Dennis Ytsma heeft een ambachtelijke slagerij in Buren. De slagerij is gevestigd in de lokale buurtsuper. De specialiteit is het echte Amelander Lamsvlees. De lammeren leven op het natuurgebied Nieuwlandsreid op de buitendijkse kwelders van het eiland, waar geen kunstmest en bestrijdingsmiddelen worden gestrooid. Het vlees van de zoute weide komt van zuivere Texelaars die grazen op de kwelders die van tijd tot tijd overstromen met zeewater. Dit geeft het land een zoutminnende plantengroei, waar de lammeren van eten. Het goede leven van de lammeren proef je in het vlees. De afnemers zijn vooral gespecialiseerde restaurants.

Amelander zuivel

Sinds het voorjaar van 2015 maakt Zuidvelboerderij Ameland yoghurt en kwark op ambachtelijke en traditionele wijze. Het wordt van volle melk gemaakt van blaarkopkoeien die tussen Hollum en Ballum in de wei lopen. Ze leveren volle romige melk met een unieke samenstelling en relatief veel onverzadigde vetzuren.
De koeien grazen op het landgoed Halfweg grazen en ze zijn het hele jaar buiten in land dat is omgezet naar natuurgebied. op dat land wordt geen kunstmest gestrooi en er wordt later gemaaid. Dat levert een gevarieerd en kruidenrijk grasland op en dat proef je terug in de melk en uiteindelijk ook in de kwark en yoghurt.

Keurmerk

Het keurmerk Waddenproduct krijg je niet zomaar. Er moet een bedrijfsplan en een productomschrijving geschreven worden en de stichting Waddengroep moet overtuigd zijn van de ambachtelijkheid en de hoogwaardige kwaliteit. “Een ontdekking van samenspel tussen mens en natuur. Gevat in zorgvuldigheid en respect. De vruchten hiervan zijn kwalitatief hoogwaardige Amelander producten,” zegt Waddengroep hierover.

Stichting Amelands Produkt

Amelands Produkt is georganiseerd in een stichting. Bij aantreden van nieuwe producenten organiseert de Stichting een certificaatuitreiking. In december 2011 krijgt een aantal Amelander bedrijven zo’n certificaat. Voorzitter van het Amelands Produkt Tonny de Jong deelde vijf nieuwe certificaten uit aan producenten en verwerkers van echte Amelandse producten. Anton Nagtegaal kreeg het certificaat voor de productie van mosterdzaad, gerst en tarwe. Ab Kiewied als de leverancier van Hereford rundvlees, Dennis Ytsma als de slager die Amelander lamsvlees verwerkt. Kars Blokker kreeg zijn certificaat voor ’t Bintje in Ballum hangen voor zijn Amelander aardappelen. De nieuwe deelnemers voldoen aan de productiecriteria die nodig zijn om het keurmerk ‘Amelands Produkt’ te mogen voeren. Hier en daar zijn er in de jaren daarna wat wisselingen plaatsgevonden. Zo deed Blokker zijn aardappelhandel over aan de Suihoek.

Amelander Productenavond

In 2011 organiseerden Amelands Produkt samen met Dorpsbelang Ameland de eerste Amelander Productenavond in en rond de molen De Verwachting in Hollum. Op de markt staan de erkende en ook andere, (nog) niet erkende Amelander producten. Er zijn proeverijen met kruidkoek, bòffe’t en Nobeltje. Er worden frieten gebakken van Amelander piepers, er is Amelander bier en Amelander meerval. De lekkernijen staan naast handwerkproducten: sieraden, strovlechtwerk en keramiek. Ook de Amelander Energie Coöperatie heeft een stalletje. De Amelander Produktenavond is opgezet om het Amelands Produkt onder de aandacht te brengen. Het evenement staat sindsdien jaarlijks op de evenementenagenda.

ProefRoute

Sinds 2014 organiseert Amelands Produkt tijdens de Kunstmaand Ameland een ProefRoute, waarbij Amelander producten verwerkt in heerlijke hapjes te genieten zijn bij verschillende restaurants. Sindsdien is er tijdens elke Kunstmaand van een Proefroute te genieten. De Kunstmaand Ameland vindt elk jaar in november plaats.

De Gezellige Tafel

In 2018 begon Amelands Produkt met de organisatie van De Gezellige Tafel, een driegangen menu voor weinig geld in een van de restaurants die bij Amelands Produkt is aangesloten. Het tafelen is speciaal bedoeld voor mensen die niet zo vaak buiten de deur eten een gezellige avond te bezorgen. De eerste editie in 2018 kreeg een bijdrage van het Iepen Mienskipsfûns, een subsidie voor leefbaarheid. Gemeente Ameland en vele vrijwilligers verlenen hun medewerking. Amelands Produkt werkt samen met De Zonnebloem afdeling Ameland, Gebiedsteam Ameland, Ome werkgroep, Dorpshuis ’t Wantij en Sociaal Cultureel Werk om De Gezellige Tafel te kunnen organiseren.

Restaurants

Restaurants die producten gebruiken van de Amelander producenten kunnen ook het keurmerk aanvragen. Ze moeten daarvoor tenminste vier gerechten op de kaart hebben staan waar een substatieel deel met producten van de Amelander deelnemers aan Amelands Produkt is klaargemaakt. De overkoepelende Waddengoud-organisatie keurt voor certificering. Het zijn deze restaurants die De Gezellige Tafel dekken.

Lees verder

• Amelander Productenavond - streekproducten van het eiland
• Amelands Produkt – Meerval
• Cranberry of veenbes van de Waddeneilanden