Linzen, een bijbelse plant

Peulvruchten zijn niet echt meer populair als groente. Toch zijn bonen en linzen gewassen met een hoge voedingswaarde en een lange geschiedenis. Zeker de linzen, Lens esculenta, is de moeite waard om opnieuw te ontdekken. Zowel omwille van zijn hoge voedingswaarde, zijn gebruiksgemak en waarom niet omwille van zijn eerbiedwaardig verleden. In de grijze oudheid was linzen in het Nabije Oosten en in de landen rond de Middellandse Zee al een belangrijk product. Als herkomstgebied wordt West-Azië genoemd. Van daar uit is dit gewas in verschil­lende richtingen verspreid. In landen rond de Middel­landse Zee werden vooral grootzadige linzen (var. macro sperma) aangetroffen, terwijl in het hoogland van Afghanistan kleinzadige linzen (var. microsperma) voorkomen.

Linzen in de bijbel

Historisch gezien zijn de linzen vooral bekend uit de bijbel, het verhaal waarbij Essau zomaar zijn eerste geboorterecht verkocht aan Jacob voor een bord linzensoep. Eens was Jakob aan het koken toen Esau uitgeput thuiskwam van de jacht. ‘Gauw, geef me wat van dat rode dat je daar kookt, ik ben doodmoe,’ zei Esau tegen Jakob. ‘Pas als jij me je eerstgeboorterecht verkoopt,’ antwoordde Jakob. ‘Man, ik sterf van de honger,’ zei Esau, ‘wat moet ik met dat eerstgeboorterecht?’ ‘Zweer het me nu meteen,’ zei Jakob. Dat deed Esau, en zo verkocht hij zijn eerstgeboorterecht aan Jakob. Was een bord linzensoep dan zoveel waard?

Linzen in de tuin

Het fijne gewas is goed te kweken maar is wel gevoelig voor nat weer en een natte grond. De planten gedijen het best op een kalkrijke, enigszins schrale grond. Linzen worden eind april of begin mei op een rijenafstand van 15 tot 20 cm ter plaatse gezaaid. De zaadhoeveelheid bedraagt voor kleinzadige linzen 6-9 en grootzadige 8-11 gram per m2. Linzen kunnen ook breedwerpig worden gezaaid, gewoonlijk wordt dan meer zaad per m2 gebruikt. Een bemesting is nauwelijks nodig. De meeste tuinen bevatten van nature voldoende voedingsstoffen voor een goede groei van linzen. En het is een vlinderbloemige plant die zelf stikstof uit de lucht kan binden en dus zijn eigen meststof produceert.

De planten bloeien in juni en juli met kleine witte bloempjes. De korte, platte peulen bevatten meestal 2 ronde, platte zaden. In augustus beginnen de onderste peultjes bruin te worden. Vervolgens wordt het stro met de peultjes aan bosjes gebonden en onder een afdak te drogen gehangen. Bij grotere hoeveelheden kan men linzen ook zeer goed ruiteren, gelijk droge erwten. De op­brengst bedraagt 80 tot 160 gram zaad per m2.

Linzen medicinaal bij Dodoens

In het CruydtBoeck van Dodoens uit 1542 worden de linzen voornamelijk uitwendig als papje of compres gebruikt tegen jicht en wordt het op gezwellen, op ontstoken ogen en op de borst gelegd. Daarvoor worden gaar gekookte linzen of linzenmeel gebruikt vermengd met azijn, honing, kweepeerslijm of zeewater.

• Linsen met meel van gersten mout ghesoden versueten die pijne van dat fledercijn daer op gheleyt.
• Linsen meel met huenich vermenght/ suyvert die vervuylde sweeringhen ende doet dat vleesch daer in groeyen.
• Linsen met asijn ghesoden/ verteeren ende doen sceyden alle croppen/ clieren ende herde geswellen.
• Linsen met Mellilote/ Queappelen/ ende olie van Roosen vermenght sijn goet tot die heete gheswillen van den ooghen/ ende van dat fondament. Ende als zeewater daer toe ghedaen wordt/ zoo sijn sy oock goet tot dat wildt vier/ ende dyerghelijcke voorts loopende ghebreken.
• Linsen in zeewater oft sout water ghesoden doen sceyden dat gheklontert melck in der vrouwen borsten/ ende verteeren dat overvloedich melck dat daer inne es alsmense op die borsten leyt.

Ook wordt het water waarin de linzen gekookt werden geadviseerd als laxeermiddel 'maeckt camerganck ende lost den buyck' schrijft Dodoens.

Linzen in de keuken

Hedendaags worden linzen niet meer als medicijn gebruikt, maar in de keuken wordt het wel weer een beetje populair. De kleine platronde peulvruchten in de kleuren groen tot bruin/zwart, zijn eiwitrijk en behoren zonder meer tot de betere peulvruchten. Linzen hoeven voor het koken niet geweekt te worden. Ze hebben een fijne peperige smaak en kunnen goed gecombineerd worden met allerlei kruiden zoals tijm, basilicum, marjolein en specerijen als laurier, kruidnagel, nootmuskaat, enz. De combinatie zorgt niet alleen voor een goede smaak en een betere vertering maar laat ons ook profiteren van de geneeskrachtige kwaliteiten van al die kruiden. Uit de Oosterse keuken kennen we ook nog de kleine oranje linzen; deze worden voornamelijk verwerkt in gerechten als dal (een Indiase linzenschotel). De kooktijd is korter dan die van de andere soorten.

De fameuze linzensoep

• 350 gram kleine rode linzen
• boter
• 1 grote ui, fijngehakt
• 1 kleine winterwortel, in kleine stukken gesneden
• 1 prei, in ringen gesneden
• 1 liter bouillon
• 1 theelepel komijn
• zout, zwarte peper
• sap van een citroen en olijfolie
• knoflook en een scheutje room passen ook goed bij linzensoep

Naam van de plant

• lentil  – Engels
• lentille  – Frans
• lentillon  – Frans
• Linse  – Duits
• masur  – Indisch
• lentilha  – Portugees
• lenteja  – Spaans