Weetjes over aardappelen: van giftige groente naar lekkernij

Wist je dat de aardappel uit Zuid-Amerika komt? En dat we eigenlijk nog maar 200 jaar aardappelen eten? Dat deze groente voor die tijd werd beschouwd als giftig en dus niet geschikt voor menselijke consumptie? Dat het een Franse militair was, Antoine Augustin Parmentier genaamd, die ons aardappelen heeft leren eten? Wist je dat je aardappelen kan kweken in een zak? Dat je je aardappelen best koel en in het donker bewaard? En wist je dat frietjes iets met visjes te maken hadden? Dit en nog veel meer over aardappelen …

Aardappelen, een giftige groente

De aardappel werd lange tijd beschouwd als een zeer giftige groente. Aardappelen maken deel uit van de familie van de nachtschade, net als tomaten bijvoorbeeld. Bij de aardappelplant is alles wat zich boven de grond bevindt giftig. Alles wat onder de grond groeit, is eetbaar. Maar dat wisten onze voorouders dus niet en bijgevolg werden er geen aardappelen gegeten. Tot 200 jaar geleden...

Oorsprong van de aardappel

Een zege in Zuid-Amerika

De aardappel komt oorspronkelijk uit Zuid-Amerika. De Azteken spraken reeds van de chipotatl, waar later de woorden patat (Nederlands), patate (Belgisch, Canadees) en potatoes (Engels) van afgeleid werden. Vermoedelijk werd de aardappel in 1536 door Diego de Amalya uit Peru of Chili mee naar Spanje genomen. In de Andes heette de aardappel chunu. Het was een graag geziene groente in het hooggebergte, waar weinig anders groeide. Vooral in de streek rond het Titicacameer werden er veel aardappelen geteeld. DNA onderzoek heeft aangetoond dat alle oude aardappels afkomstig zijn van een plant uit Zuid-Amerika.

Via Spanje naar de rest van Europa

Vanuit Spanje werd de aardappel door de monniken verspreid over de rest van Europa. Zij verbouwden de aardappel in hun kloostertuinen en ook in botanische tuinen kwam de aardappel voor. Gegeten werden ze niet echt. De knollen dienden veelal als varkensvoer. Alleen de allerarmsten waagden het om de knollen te eten uit pure noodzaak.

Bewaarmethode

Er zijn heel veel verschillende soorten aardappelen. Niet alle soorten zijn geschikt voor menselijke consumptie. Wanneer men aardappelen blootstelt aan licht, stijgt het solaninegehalte. De knollen worden groen en zijn giftig. Daarom moeten aardappelen altijd koel en in het donker bewaard worden.

Antoine Augustin Parmentier

Gezonde aardappelpap

Tweehonderd jaar geleden was er een Franse militaire apotheker en agronoom, een zekere Antoine Augustin Parmentier (geboren in 1737 en gestorven in 1813). Hij werd tijdens de Zevenjarige oorlog gevangen genomen in Pruisen. Als krijgsgevangene kreeg hij aardappelpap te eten. Hij ontdekte dat de mensen die aardappelen aten toch wel goed gevoed waren. En tot zijn grote verbazing werden ze ook niet ziek van die gevaarlijke knollen. Meer nog, het was een natuurlijk middel tegen dysenterie. Toen hij dus terug kwam, ging hij de aardappel promoten. Hij schreef verschillende werken over de voedingswaarde van de aardappel. Door het hoge gehalte aan vitamine C was het een uitstekend natuurlijk middel tegen scheurbuik tijdens lange zeereizen.

Een list om mensen aardappelen te laten eten

Op de Plaine des Sablons ging hij aardappelen kweken. Hij organiseerde grote diners met aardappelen als ingrediënt in vele schotels. Toch kon hij niet echt overtuigen en bleven de mensen sceptisch. Toen bedacht hij een list. Hij liet zijn Plaine des Sablons overdag bewaken door militairen. De mensen dachten dat die aardappelen dan toch wel iets speciaals waren en begonnen ze 's nachts te stelen en te bereiden. Langzamerhand gingen ze de knol appreciëren en kwam de aardappel steeds meer op het menu. Zo werd de groente langzamerhand gemeengoed in de dagelijkse keuken.

De naam Parmentier leeft verder in heel wat aardappel gerechten. Zo is er de hachis Parmetier, een ovenschotel met puree en gehakt, die om en om in lagen worden gelegd.

Handig weetje: aardappel kan je in een zak kweken

Wist je dat je aardappelen in een zak kan kweken? Handig voor wie niet veel plaats heeft in zijn tuin of voor wie aardappeltjes wil kweken op zijn (dak)terras. Om aardappelen in een zak te kweken, volstaat het om een stevige zak uit dik plastic te nemen. Het handigste zijn de zakken van potgrond omdat ze vanbinnen zwart zijn. Trek de zak binnenste buiten, zodanig dat de zwarte kant aan de buitenkant zit. Zwart trekt de warmte aan, zodanig dat het binnen lekker warm wordt. Maak een aantal kleine gaatjes in je zak om het overtollige water te laten weglopen. Doe een tien centimeter aarde in de zak en doe hierin een vijftal pootaardappelen. Rol het plastic op. Wanneer er blaadjes tevoorschijn komen, doe je er terug aarde op en rol je de rand een stukje uit. Doe zo verder tot je zak vol zit. En dan is het zo'n drie maanden wachten en dan kan je je aardappelen oogsten. Ofwel kieper je de volledige zak dan om en haal je de aardappelen er uit. Ofwel haal je per dag de aardappelen uit de zak die je nodig hebt. Zo kan je plant daarna rustig verder groeien en nieuwe aardappelen laten aanmaken. Per zak kan je makkelijk zo'n twee à drie kilo aardappelen oogsten. Een andere zak kan ook, maar een jute zak bijvoorbeeld zal na een tijd vergaan en dat is onhandig wanneer je je zak wil verzetten.

Oorsprong van de frietjes

Hoewel frietjes in vele gevallen French fries worden genoemd, komen ze helemaal niet uit Frankrijk. De naam French Fries zou afkomstig zijn van het Iers, waar to french "snijden" betekent.

Hun oorsprong zou in het zuiden van België te zoeken zijn. Althans volgens Jo Gérard, Belgisch historicus en gastronoom. Hij zou het verhaal gevonden hebben in een oud familiedocument. Volgens dat document zouden de mensen in Namen, Andenne en Dinant rond 1680 tuk geweest zijn op de kleine visjes uit de Maas, die ze thuis frituurden alvorens ze op te eten. In de winter en bij sterke stroming zou het echter te gevaarlijk zijn geweest om op de visjes te vissen. Als alternatief werden er dan aardappelen in de vorm van visjes gesneden en die werden dan ook in olie gebakken. Zo zouden dan de Belgische frietjes ontstaan zijn. Anderen weerleggen dit verhaal dan weer, omdat de aardappel in de 17de eeuw nog helemaal niet was ingeburgerd en omdat het weinig waarschijnlijk is dat de mensen in die tijd hun olie zouden verspillen aan frietjes.

Herfstvakantie dankzij de aardappel

Vele kinderen zijn eind oktober / begin november een week thuis. In sommige landen zelfs twee weken. Zij genieten dan van een deugddoende herfstvakantie. Toch was de herfstvakantie oorspronkelijk helemaal niet bedoeld om heerlijk uit te rusten. Vroeger was deze periode de tijd van het jaar waarin de aardappelen werden gerooid. Boeren hielden hun kinderen thuis om mee te helpen op het veld. Langzamerhand werd het rooien meer en meer machinaal gedaan en hadden de boeren hun kinderen niet meer nodig als helpende hand. Maar de vakantie, die is gebleven!