Wijn: welke druiven, landen en soorten?

Wijn is een eeuwenoude alcoholische drank die nog steeds erg geliefd is bij velen. Voor de één betekent wijn werk, voor de ander een feestje. Maar bij iedereen roept wijn wel iets op. Voor de liefhebbers wordt in dit artikel beschreven waar wijn vandaan komt, hoe het gemaakt wordt en welke wijnsoorten de meest bekende zijn. Kortom: de wereld van wijn beschreven in 1 artikel.

Inhoudsopgave

1. Geschiedenis van wijn
2. Wijndruiven
3. Wijngaarden
4. Wijnlanden
5. Wijnsoorten
6. Van druif tot wijn
7. Het proeven van wijn
8. Wanneer is wijn ondrinkbaar?
9. Welke wijn bij welk gerecht?
10. Toekomst van wijn
    

Geschiedenis van wijn

Het ontstaan van de wijnbouw gaat duizenden jaren terug. Geen enkele andere drank heeft een net zo bijzondere geschiedenis als die van de wijn. Het is namelijk zo dat wijn verbonden staat met eten en drinken, kunst, religie, maar ook met het landschap. Om te beginnen gaan we 7000 jaar terug in de tijd. Toen werd in Mesopotamië (Nabije Oosten) ontdekt dat vruchten van planten vergist kon worden. De wijnbouw begon en al snel gebeurde hetzelfde in Azië en Griekenland.

Romeinse beschaving

Algemeen bekend is dat de Romeinen wijnliefhebbers waren. Zij zijn dan ook verantwoordelijk geweest voor de verspreiding van wijn in vooral Europees gebied. Zonder dit tijdperk waren wijnen als Bordeaux en Moezel nooit ontstaan. Tevens was dit volk de eerste die wijnen een naam gaven. De wijnen in deze tijd zijn echter niet te vergelijken met de smaak van tegenwoordig. In de Romeinse Tijd was bijvoorbeeld niet bekend dat wijn op een natuurlijke manier geconserveerd kan worden.

Bedank de monniken

Nadat het Romeinse Rijk ten onder ging, ging ook de wijn ten onder. De kennis van het maken van wijn ging verloren en de wijngaarden waren vrijwel allemaal vernietigd. Alleen de monniken die niet zonder wijn kunnen (Christelijke eredienst kon in die tijd niet zonder wijn. Daarom wordt de drank wijn in de Bijbel vaak vermeld. Jezus zelf veranderde water in wijn), hadden het geheim achter de wijn eeuwenlang bewaard.

Hollanders en Engelsen

Rond 1600 gingen Hollanders en Engelsen zich bezighouden met de wijnhandel. Massale wijnproductie vond plaats en een aantal wijnsoorten werden geboren. Tot aan de 18e eeuw vond transport van wijn alleen plaats in vaten. In de 18e eeuw werd gelukkig de fles ontworpen. Omdat in die tijd een fles produceren ontzettend duur was, gingen alleen topwijnen in een fles.

Ondertussen had een Duitser ontdekt dat een late oogst in combinatie met rotting niet hoefde te zorgen voor bederf. Hij ontdekte juist dat hoe rotter de druif werd (tot op zekere hoogte natuurlijk), hoe zoeter de wijn werd.

19e eeuw

De 19e eeuw was een moeilijk jaar voor de wijnhandel. Drie grote plagen deden zich voor deze eeuw: oïdium, meeldauw en druifluis.
Vooral de druifluis zorgde ervoor dat complete wijngaarden ten onder gingen. De wijnhandel veranderde ingrijpend door deze plaag. Nieuwe gaarden werden aangelegd, terwijl sommige gebieden ten onder waren gegaan.

Maar de 19e eeuw kende ook hoogtepunten. Door de groei van goede infrastructuur konden wijnregio's handelen en samenwerken. Door meer kennis, kapitaal en technologie kwamen weer nieuwe methoden en wijnen boven tafel.

20e eeuw

In de twintigste eeuw werd de wijnhandel nog groter, internationaler en belangrijker. Ontdekkingen werden van de ene dag op de andere dag gedaan. Wijnkelders werden aangelegd en flessen werden standaard. Grote wijnlanden ontstonden zoals Amerika, Frankrijk, Italië en Argentinië.

Wijndruiven

Er bestaan wereldwijd ontelbaar veel wijndruiven. Alleen in Europa worden er al meer dan 500 wijndruiven geoogst. Hieronder worden de meest bekende wijndruiven beschreven. Bij wijndruiven wordt onderscheid gemaakt tussen blauwe en witte druiven.

Cabernet Franc

• Streek: vooral in Noord-Italië.
• Kenmerken: plantaardige elementen, groente, paprika, potloodslijpsel, dikke fruitige smaak bessen, krachtig, stevige tannines, elegante smaak, besachtig rood fruit, aardse tonen.
• Kleur: blauwe druif

Cabernet Sauvignon

• Streek: geen specifieke streek, maar komt het meest voor in Europa en Noord-Amerika.
• Kenmerken: aroma van zwarte bessen, cassis, bramen, donker fruit, verder soms hint van munt, eucalyptus, cederhout, tabak, elegant maar stevige smaak.
• Kleur: blauwe druif

Sangiovese

• Streek: Toscane
• Kenmerken: frisheid, fruit van kersen, bessen en hints van kruiden en specerijen, volle soepele smaak, sappig tot intens en krachtig.
• Kleur: Blauwe druif.

Grenache

• Streek: vooral in Noord-Spanje.
• Kenmerken: dikke smaak, veel alcohol, aroma met kruidigheid maar ook rijp rood fruit, soms ook donker fruit en specerijen.
• Kleur: blauwe druif

Merlot

• Streek: wereldwijd.
• Kenmerken: aroma van rijpe donkere vruchten, leer, verse vijgen, volle soepele smaak.
• Kleur: blauwe druif

Zinfandel

• Steek: Californie
• Kenmerken: intense geur van zondoorstoofd fruit, bessen, soms rozijnen, gulle stevige smaak maar wel soepel, kersen, pruimen, kruidigheid, zwarte peper, nootmuskaat, zachte tannines.
• Kleur: blauwe druif

Pinot Noir

• Streek: Duitsland, Californie, Nieuw Zeeland.
• Kenmerken: aroma van divers fruit, aardbeien, frambozen, kersen, pruimen, zwarte bessen, soms bloemen, smaak met veel fruit soepel, sappig, zacht bij betere neigend naar fluwelig of zijdeachtig.
• Kleur: Blauwe druif.

Syrah

• Streek: Australie.
• Kenmerken: zwarte bessen, zwarte peper, kruidnagel, specerijen, bosbessen, frambozen en milde kruidigheid, krachtige volle smaak, drop, truffel, chocolade, wild, volle krachtige afdronk.
• Kleur: Blauwe druif.

Tempranillo

• Streek: Spanje.
• Kenmerken: fruitige aroma’s van bessen, bramen, kersen, vaak milde smaak, gecombineerd met milde kruidigheid
• van laurier en leer, vaak vanille door houtrijping, niet licht maar ook niet zwaar.
• Kleur: blauwe druif.

Pinot Gris

• Streek: Duitsland.
• Kenmerken: licht rokerig , aromatisch, nootachtig, specerijen, krachtige smaak, variërend van droog tot zoet, fruit als peer en tropische vruchten, mineraal, zachte zuren.
• Kleur: witte druif.

Chardonnay

• Streek: Bourgogne
• Kenmerken: tropisch fruit, citrusfruit, noten, room, boter, specerijen, bij houtrijping ook vanille, toast, honing, milde zuren, volle smaak.
• Kleur: witte druif.

Chenin Blanc

• Streek: Zuid-Afrika.
• Kenmerken: rijpe peer en appel, fris citrusfruit, bloemig, bij zoete varianten tropisch fruit, mineraal, kruidig, soms mild bittertje, frisse smaak, variërend van droog tot zoet.
• Kleur: witte druif.

Riesling

• Streek: Duitsland.
• Kenmerken: frisse smaak, limoen, citroen, grapefruit, mineraal, laag in alcohol, bloemig, fruitig, groene appel, kruidig, bij gerijpte riesling petroleum.
• Kleur: witte druif.

Pinot Blanc

• Bekende streek: Duitsland
• Kenmerken: fruit van peer tot appel, zachte zuren, voldoende frisheid, vaak mild in de alcohol.
• Kleur: witte druif.

Sauvignon Blanc

• Streek: Bordeaux
• Kenmerken: Fris, hoge zuren, citrus, kruisbessen, hint van tropisch fruit.
• Kleur: witte druif.

Wijngaarden

Iedereen die eens in Frankrijk is geweest, weet waarschijnlijk nog het beeld van de eindeloze wijngaarden. Een wijngaard is een ander woord voor een stuk land, bebouwd met druivenplanten. Alleen kan dit ook de naam 'druivengaard' hebben. Alleen als de druif de wijnproductie als einddoel heeft, wordt er gesproken over een wijngaard.

Er zijn tal van manieren om een wijngaard aan te leggen. Op de meest onherbergzame of onbewoonde gebieden treft men wijngaarden aan. De meest voorkomende wijngaard is de zogenoemde 'steile wijngaard'. Deze is vooral te vinden in landen met een lage zonnestand. Omdat druivenstokken toch behoorlijk veel zon nodig hebben, worden de druiven in een zo gunstig mogelijke manier neergezet zodat deze maximale zonlicht krijgen. Andere bekende soorten wijngaarden zijn de doolhofwijngaard, terraswijngaard en de vlakke wijngaard.

Wijnlanden

Als er over de wereld van wijn wordt gesproken, bestaan er twee werelden: de nieuwe wereld en de oude wereld. De oude wereld bestaat uit de Europese landen, waar de wijnbouw begon. De nieuwe wereld bestaat vooral uit Amerika, Chili, Nieuw Zeeland en Australië.

Frankrijk is waarschijnlijk nog steeds het bekendste wijnland ter wereld. Vele wijnen als de Bordeaux, Champagne en de Bourgogne komen hier vandaan. Toch heeft Frankrijk niet de meeste wijngaarden. Deze eer gaat naar Spanje toe. Andere Europese wijnlanden zijn Oostenrijk en Italië.

Van de nieuwe wereld is vooral Amerika een grote producent van wijn. In Californië ligt in de op dit moment bekendste wijnstreek Napa Valley ongeveer 170 km² aan wijngaarden.

Wijnsoorten

Er zijn twee soorten wijn: witte wijn en rode wijn. Deze wijnen kunnen weer onderverdeeld worden in droge en zoete wijn. Wereldwijd zijn er duizenden wijnsoorten. In dit artikel worden alleen de meest bekende beschreven.

Cabernet Franc

Deze wijn wordt vrijwel alleen gebruikt om te mengen met andere wijnen en staat los van de Cabarnet Sauvignon. Deze Bordeaux-achtige wijn heeft een lichtrode kleur en heeft een peperachtige smaak.

Cabernet Sauvignon

Vrijwel de bekendste rode wijn ter wereld. Een sterke wijn met een zeer donkerrode kleur en een hoog tannineniveau.

Merlot

Is door de jaren heen steeds bekender geworden. Een typische Franse wijn met een lage zuurgraad en een fruitige smaak. Een licht tot donkere rode kleur.

Pinot Noir

Een zeer lastige druif die alleen door ervaren kwekers gekweekt kan worden. Bij een te hoge temperatuur gaat de smaak verloren. De Pinot Noir heeft een erg donkerrode kleur en een peperachtige smaak.

Chianti

De bekendste Italiaanse wijn uit Toscane. Een erg hoge zuurgraad en een gemiddeld tannine. De wijn wordt meestal gemaakt van verschillende druiven. Een lichtrode kleur kenmerkt deze wijn.

Chenin Blanc

Een redelijk zure wijn die het lekkerst is na een aantal jaren rijpen. Lijkt veel op de Sauvignon Blanc. Een frisse smaak met tonen van gras en een lichte smaak van groene appel.

Sauvignon Blanc

Soms proeft men een lichte smaak van ananas en lychee op. De wijn is fris en droog. Ook bij deze wijn proeft men een lichte appelsmaak.

Chardonnay

Een volle wijn met lichte vleugen van vanille. Een zuivere en zoete witte wijn die wereldbekend is.

Van druif tot wijn

Het maken van wijn verschilt natuurlijk per wijnsoort. De ene druif moet langer gisten dan de ander, terwijl voor een andere wijn juist een hele korte gisting periode voldoende is. In ieder geval zijn de stappen voor alle wijnen in algemene zin hetzelfde. Toch vereist het veel kennis en vakmanschap.

Het maken van rode wijn

Allereerst worden de druiven geplukt, verzameld en in een speciaal apparaat gekneusd. Vervolgens wordt het samen met schillen en pitten geweekt en gegist. Afhankelijk van de druifsoort duurt dit proces 2 of 3 dagen tot maximaal 16 dagen. Soms moet de wijnboer wat steeltjes bij de gistende massa toevoegen. In een goed wijnjaar hebben druiven namelijk veel meer suiker. Door het toevoegen van druivensteeltjes kan een wijn veel langer bewaard worden.

Als de massa eenmaal begint te gisten, voegt de wijnmaker gistcellen aan de most toe. Most is een andere benaming voor het druivensap. Gisting start pas wanneer de most op ongeveer 14 graden is. De toegevoegde gistcellen eten de suikers op en zetten dit om in alcohol. Na dit proces kan de wijn slagen of verliezen: een optimale balans tussen temperatuur en het alcoholpercentage is nodig om een goede wijn te krijgen. Als de suiker al wordt omgezet in alcohol terwijl de most nog te warm of te koud is, is de wijn niet meer te redden.

Vervolgens moet worden gezorgd dat de temperatuur tussen de 28 en 32 graden is. Dit is nodig om tot een maximale extractie van kleur en smaakstoffen te komen. Als wijnboer is het belangrijk om zowel overdag als 's nachts om de 2 uur te controleren of de temperatuur goed is.

Na de gisting blijft de wijn nog een tijdje weken op de lie. Hoe lang dit gebeurt, hangt af van de druif. Lie is een ander benaming voor de massa schillen en pitten. Als alles goed gaat, is na ongeveer drie weken de wijn 'geboren'. De wijn wordt in vaten geschonken. Hier brengt de wijn, afhankelijk van zijn soort, gemiddeld 18 maanden door. Als de wijn klaar is, wordt deze gebotteld.

Het maken van witte wijn

In principe gaat de gisting van witte wijn op dezelfde manier. Het grote verschil is dat er bij witte wijn geen gebruik wordt gemaakt van schillen en pitten. Alleen het sap wordt gebruikt en deze wordt meteen gekoeld. Er witte wijn hoeft ook niet te weken, want er is geen sprake van extractie uit schillen.

Witte wijnen worden gemiddeld 8 maanden behouden in vaten voordat ze gebotteld worden.

Het proeven van wijn

Het proeven van wijn kan thuis op de bank, maar ook tijdens een professionele wijnproeverij. Het proeven van wijn bestaat al net zo lang als de wijnproductie zelf. Er zijn een aantal belangrijke aspecten bij het proeven van wijn: kleur, geur en smaak.

Kleur

Het beoordelen van de kleur kan alleen op een witte achtergrond. Het glas dient laag gehouden te worden en een beetje schuin. De rode wijn moet dan een licht paarse kleur hebben aan de buitenkant. De binnenkant bruinrood. Bij witte wijn moet het een geelgroene kleur hebben. Er dient ook rekening gehouden te worden met de manier van filteren. Als de wijn namelijk niet gefilterd is (Sur lie), dan is de wijn troebel.

Geur

Om de geur van de wijn te beoordelen moet er een ronddraaiende beweging gemaakt worden met het glas. Hierdoor komen stoffen uit de wijn vrij. Vervolgens steekt men de neus diep in het glas. Als het goed is ruik je de elementen van de wijn, bijvoorbeeld vanille of een kruidige geur.

Smaak

Om de smaak te beoordelen moet er een grote slok wijn genomen worden. Slik deze niet meteen door, maar laat hem eerst even 'rusten' in de mond. Slik de wijn door, maak kauwende bewegingen en beoordeel daarna de smaak. Is de wijn zoet of juist droog? Er zijn veel aspecten te proeven.

Als er veel wijnen geproefd worden, bijvoorbeeld bij een proeverij, is het vanzelfsprekend dat de wijn wordt uitgespuugd. Waarom? Na een aantal wijnen denken niet alle mensen meer even helder. De laatste wijnen zullen dus meer subjectief dan objectief beoordeeld worden.

Wanneer is wijn ondrinkbaar?

Een wijn kan soms 'defect' raken of 'overlijden'. Als een wijn defect is, kan hij nog wel gedronken worden, mits er actie ondernomen wordt. Als een wijn is komen te overlijden is deze niet meer te drinken. Zie hieronder de meest voorkomende defecten en oorzaken voor het overlijden van een wijn.

Kurkdefect

Een verkeerde kurk of slechte kurk zorgt ervoor dat de wijn ruikt naar chloor, natte hond of erg zuur. De smaak is hetzelfde. De wijn is dus niet meer te drinken.

Afzetting

Een dikke substantie op de bodem van de fles heet afzetting. Als de wijn voorzichtig wordt geschonken, zodat de substantie op de bodem blijft, is er niks aan de hand.

Azijnzuur

De wijn ruikt erg zuur en smaak meer naar azijn dan naar wijn. Hieraan valt niks te doen.

Ongewenste na-gisting

De wijn gist nog na waardoor ongewenste koolzuurgassen vrijkomen in de fles die de wijn zuur laten smaken. De wijn is niet meer te redden.

Welke wijn bij welk gerecht?

De vuistregel in de wijnwereld is nog steeds: vlees met rode wijn. In dit artikel worden algemene gerechten weergegeven met daarbij behorende wijnen. Om erachter te komen welke wijnsoort bij een specifiek gerecht hoort, dient het receptuur van het betreffende gerecht geraadpleegd te worden.

Toekomst van wijn

De huidige klimaatverandering heeft nu al gevolgen voor de wijnproductie. De hogere temperaturen zorgen ervoor dat de oogst van druiven steeds vroeger begint. Doordat er ook meer suikers inzitten is het alcoholpercentage ook steeds hoger. In de loop van de jaren is de gemiddelde periode van oogst 4,3 dagen naar voren verschoven. Ook zullen de klimaatveranderingen ervoor zorgen dat de wijnproductie ergens anders gaat plaatsvinden. Als in de toekomst landen als Zwitserland en Oostenrijk minder sneeuw krijgen, gaat de grond zich anders vormen waardoor de huidige productie daar niet meer mogelijk zal zijn. Gelukkig zal hier pas over honderden jaren sprake van zijn.